Dysleksja rozwojowa
WAŻNE INFORMACJE DLA RODZICÓW I DZIADKÓW !!!
CZY TWOJE DZIECKO MOŻE MIEĆ DYSLEKSJĘ?
Coraz częściej słyszy się, że przyczyną występowania trudności w uczeniu się jest dysleksja. Przeprowadzone w Polsce badania wykazały, że około 10% uczniów klas IV to dyslektycy. Tak więc, jeżeli co dziesiąte dziecko może być dyslektykiem, to i Twoje również może dotknąć ten problem.
Co to jest ta dysleksja rozwojowa? Jak ją rozpoznać? Czy można jej zapobiec?
Odpowiedź na te pytania poznali rodzice uczniów klas I –III Szkoły Podstawowej nr 21, którzy w 2003 roku objęci byli szkoleniem prowadzonym przez pracowników Poradni Psychologiczno Pedagogicznej z Wodzisławia Śl.
Myślę, że ze względu na wagę problemu, warto podzielić się z innymi rodzicami uzyskaną wtedy wiedzą.
CO TO JEST DYSLEKSJA ROZWOJOWA ?
Termin dysleksja rozwojowa oznacza specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu występujące u dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym.
Aby dziecko mogło sprawnie czytać i pisać musi mieć prawidłowo rozwinięte funkcje poznawcze - percepcję ( spostrzeganie wzrokowe, słuchowe, dotykowe), pamięć, uwagę, mowę i myślenie, a także funkcje ruchowe: motorykę rąk oraz czynności ruchowe narządów mowy.
Zaburzenia percepcji oraz funkcji ruchowych ( głównie motoryki rąk) powodują występowanie dysleksji rozwojowej. Przyczyną zaburzeń mogą być działania niekorzystnych czynników na centralny układ nerwowy, co powoduje jego gorsze funkcjonowanie w niektórych zakresach. Czynniki te mogą działać w okresie płodowym, porodu lub pierwszych miesiącach życia dziecka.
Dysleksja częściej występuje u chłopców, można też ją dziedziczyć.
JAK ROZPOZNAĆ DYSLEKSJĘ ?
Jakie sygnały mogą nasunąć przypuszczenie, że mamy do czynienia z dzieckiem dyslektycznym?
Według Brytyjskiego Towarzystwa Dysleksji, u dziecka w wieku przedszkolnym i na początku nauki szkolnej można zaobserwować następujące objawy*:
*objawy podaję za : M. Bogdanowicz: O dysleksji. Wydawnictwo Popularnonaukowe „Linea”, Lubin 1994”
1. Trudności w zapinaniu ubrania, sznurowaniu butów itp.
2. Trudności ze stosowaniem określeń: w środku, na zewnątrz, za, itp.
3. Trudności z zapamiętywaniem i wypełnianiem więcej niż jednego polecenia w tym samym czasie.
4. Opóźnianie rozwoju mowy: trudności z wypowiadaniem się, wadliwa wymowa, przestawianie głosek i sylab.
5. Trudności z przypomnieniem sobie nazw przedmiotów.
6. Mylenie nazw kierunków: prawa – lewa.
7. Oburęczność.
8. Trudności w nauce pisania: zwierciadlane odwracanie liter, deformowanie kształtu liter.
9. Trudności z zapamiętywaniem materiału występującego w formie serii, sekwencji: dni tygodnia, nazwy miesięcy, litery alfabetu.
10. Trudności w zapamiętaniu aktualnej daty ( jaki jest dziś dzień), daty swoich urodzin i określenia czasu.
11. Słabe postępy w uczeniu się czytania zarówno metodą fonetyczną jak i globalną ( rozpoznawanie napisów).
12. Szybka męczliwość, uwarunkowana koniecznością włożenia większego wysiłku
i koncentracji uwagi w zadanie typu szkolnego.
W młodszych klasach mogą wystąpić specyficzne trudności w czytaniu:
1. Czytanie „niepewne", „wymęczone", szczególnie, gdy dziecko czyta głośno.
2. Częste błędy w czytaniu: pomijanie wyrazów lub ich dodawanie, zniekształcanie wyrazów i odczytywanie innych, podobnych ( wskutek błędnego domyślania się na podstawie pierwszej sylaby lub kontekstu).
3. Pomijanie linii lub odczytywanie jej ponownie.
4. Częste gubienie miejsca, w którym dziecko czyta.
5. Niepewność w czytaniu, szczególnie krótkich wyrazów wyglądających podobnie np. od–do
6. Trudności w dzieleniu dłuższych wyrazów na sylaby i syntetyzowaniu sylab w wyrazy we właściwym porządku ( sylaby często są gubione).
7. Pomijanie interpunkcji.
8. Przestawianie liter w wyrazie, co zmienia jego sens.
9. Trudności w wyszukiwaniu najistotniejszej myśli w danym fragmencie tekstu.
10. Niewłaściwe łączenie liter.
11. Trudności w przyswajaniu tabliczki mnożenia.
W młodszych klasach występują też specyficzne błędy w pisaniu:
1. Słaby poziom pracy pisemnej w porównaniu z odpowiedziami ustnymi.
2. Prace pisemne na niskim poziomie graficznym i estetycznym: liczne przekreślenia, kilkakrotne próby zapisywania wyrazu, prace „bałaganiarskie”.
3. Utrzymywanie się trudności w rozróżnianiu liter b –p, p -g, n -u, m –w.
4. Niewłaściwe rozróżnianie samogłosek t –d, b –p, m –n.
5. Mylenie nazwy litery i głoski ( np. l – el, m – em).
6. Niewłaściwe stosowanie małych i wielkich liter, dziecko częściej używa dużych liter zamiast małych, ponieważ czuje się pewniejsze w ich różnicowaniu.
7. Trudności w różnicowaniu wyrazów podobnie brzmiących np. bułka – półka.
8. Dodawanie, pomijanie lub niewłaściwe umiejscowienie liter, lub wyrazów.
9. Zapisywanie wyrazów na różne sposoby np. szyja, szja, szyia.
10. Mylenie liter: l – t podczas czytania i pisania.
11. Złe rozmieszczenie pracy w przestrzeni, niemożność zachowania marginesu.
12. Tracenie wątku podczas pisania opowiadania.
13. Brak lub niewłaściwe stosowanie interpunkcji.
Uczniowie klas starszych mają natomiast trudności z:
1. Przypominaniem słów, nazw.
2. Wolno i niepoprawnie czytają i piszą z wieloma błędami.
3. Mają trudności z organizacją swoich czynności, co odbija się szczególnie na pracach pisemnych.
4. Mają trudności z rozumieniem bardziej skomplikowanych instrukcji.
5. Często mylą kierunki przestrzeni, miejsce, czas.
6. Trudność sprawia im zapisywanie informacji z tablicy i podczas ich dyktowania.
7. Nie potrafią ukończyć zadań w wyznaczonym czasie, szybko się męczą.
Jeżeli nauczyciel nauczania zintegrowanego zaobserwuje powyższe symptomy
i stwierdzi, że do końca klasy III dziecko nie było w stanie opanować płynnego czytania, powinien skierować ucznia na badania do Poradni Psychologiczno Pedagogicznej. Należy przy tym pamiętać, że w przypadku dzieci dyslektycznych, im wcześniej rozpocznie się specjalistyczną terapię, tym lepsze uzyskuje się efekty.
PROFILAKTYKA DYSLEKSJI ROZWOJOWEJ
Czy w przypadku dysleksji rozwojowej można mówić o profilaktyce?
Owszem tak, ale powinna być ona prowadzona przez wszystkich bez wyjątków rodziców i to od pierwszych miesięcy życia dziecka.
U podstaw działań powinna leżeć troska o prawidłowe rozwijanie funkcji poznawczych dziecka:
-percepcji ( czyli spostrzegania wzrokowego, słuchowego, dotykowego),
-pamięci, uwagi, mowy i myślenia,
a także funkcji ruchowych - szczególnie motoryki rąk.
Zgodnie z sugestią fachowców, rodzice powinni przestrzegać wymienionych poniżej wskazówek:
KAZÓWKI DLA RODZICÓW WYCHOWUJĄCYCH NIEMOWLĘTA:
1.Nie powinno się kupować chodzików dla niemowląt ponieważ dziecko poruszające się w nim nie nabywa wyobraźni przestrzennej, a w przyszłości może mieć problemy z nauką geometrii, odczytywaniem godzin na zegarze, usytuowaniem w czasie ( najpierw, teraz, później).
2.Wskazane jest natomiast kołysanie niemowlęcia w kołysce ( powoduje ono rozwijanie błędnika) i śpiewanie mu melodyjnych, prostych piosenek (kołysanek).
3. Z kolei często powtarzane wyliczanki: np.: aaa, ko-tki dwa, by-ły so-bie ko-tki dwa – ułatwi później dziecku zrozumienie istoty sylaby.
4. Rodzice powinni również ćwiczyć u malucha wyczucie własnego ciała pytając: gdzie masz oczko, itp.? co jest przed (za) Tobą?, pokaż prawą rączkę.
5. Niezbędne jest ćwiczenie umiejętności usytuowania w przestrzeni:
Za mną jest…, a za tatą jest…, przede mną jest… .
6. Bardzo ważne są też zabawy paluszkowe typu „warzyła myszka kaszkę", „chodzi kominiarz po drabinie”.
7. Nie powinniśmy zapominać o zabawach typu „turlanie", „ samolot", chwytanie dziecka pod ramiona i kręcenie karuzeli.
8. Maluch powinien jak najczęściej mieć okazję do zanurzenia rąk w sypkich materiałach np. w grochu, piasku, śniegu.
9. Wskazane jest również, aby najmłodsi w miarę możliwości chodzili boso.
WSKAZÓWKI DLA RODZICÓW WYCHOWUJĄCYCH DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM:
Dziecko w wieku przedszkolnym wymaga zabawek i zabaw pozytywnie wpływających na jego rozwój.
Zabawki pozytywnie wpływające na rozwój dziecka:
Piramidki na patyku ( z kształtami od największego do najmniejszego).
Bierki.
„Chińczyk", gry planszowe z poleceniami (np. polecenia ruchowe: „wykonaj przysiady, podskocz”).
Gry w pary obrazkowe (memory obrazkowe), w pary słowne ( memory słowne).
Klocki LEGO – to bardzo dobra inwestycja.
Gra patyczaki (układanie z patyków mozaiki z książeczki).
Zabawy pozytywnie wpływające na rozwój dziecka:
1. Gra w kółko i krzyżyk.
2. Gra w okręty.
3. Gniecenie z mamą ciasta na makaron, wbijanie z tatą gwoździ.
4. Wkładanie mniejszego garnka do większego.
5. Z zabaw ruchowych wskazane jest znowu „turlanie", gra w „chłopa", dmuchanie
w piórko.
6. Rysowanie oburącz na wielkich arkuszach papieru.
7. Szukanie różnicy w niby identycznych obrazkach ( z jednoczesnym opowiadaniem zdaniami).
8. Odtwarzanie wzorów np. budowanie z klocków LEGO według instrukcji.
9. Uczenie dziecka wierszowanych powinszowań itp.
Dziecku należy dużo czytać i opowiadać bajki ( godny polecenia jest Dwutygodnik Przedszkolaka „Wesołe Literki”). Pierwszy zegarek kupiony dziecku nie powinien być zegarkiem elektronicznym ( z wyświetlaną godziną), ale musi mieć tradycyjną tarczę z cyframi:1, 2, 3 itd. i wskazówkami pokazującymi godziny.
Powiecie: tylko tyle? Przecież tak najczęściej bawiły się z dziećmi nasze babcie!
Otóż okazuje się, że stare, wypróbowane metody postępowania z maluchami ( przez współczesne mamy z różnych przyczyn nie stosowane) doskonale wpływają na prawidłowy rozwój dziecka. A że trzeba wtedy poświęcić mu dużo więcej czasu i zaakceptować bałagan w kuchni, albo zabrudzenie ubrań milusińskiego w czasie opisanych zabaw... no cóż. Wybór należy do nas. I oby był to dobry wybór.
Bożena Górnicz
uczestnik szkolenia
ówczesny dyrektor Szkoły Podstawowej nr 21